عوارض گاز خردل مسئول کمیته پوست مرکز تحقیقات آسیبهای شیمیایی با عنوان این مطلب که بیشترِ ضایعات پوستی مصدومان شیمیایی در افراد عادی هم وجود دارد، گفت: یکی از مشکلات جدی مصدومان شیمیایی، خشکی پوست است که از عوارض آن ایجاد خارش حاد مزمن ناحیه ای و در نتیجه ضخیم شدن پوست است.به گزارش خبرگزاری مهر،دکتر مجتبی امیری افزود: سابقه استفاده از گازهای شیمیایی طولانی مدت است؛ ولی وسیعترین و بی رحمانه ترین استفاده از آن در جریان دفاع مقدس و علیه رزمندگان و مردم ما بوده است. تاکنون بیش از صد هزار مصدوم شیمیایی به مراکز درمانی کشور مراجعه کرده اند که برای بیش از 60 هزار نفر از آنها پرونده تشکیل شده است.
عوارض گاز خردل
عوارض گاز اعصاب
عوارض گاز شیمیایی خردل
با در نظر گرفتن حجم نمونه‌ی مطالعات، شیوع عوارض دراز مدت پوستی 8/89، چشمی 2/88 و تنفسی6/83 درصد محاسبه شد. عوارض مزمن پوستی به طور عمده شامل خارش مزمن شدید، اسكار، خشكی پوست و تغییر رنگ پوست بود. مشكلات چشمی شامل پینگوكولا و پتریژیوم، كنژكتیویت مزمن، تورتوزیتی عروقی، ایسكمی لیمبوس، نازكی قرنیه، كدورت منتشر قرنیه، خشكی چشم، كراتیت و علایم بالینی ناشی از آنها بود. عوارض تنفسی نیز شامل علایم بیماری‌های انسدادی، برونشیولیت و برونشیت مزمن، برونشكتازی، آسم و فیبروز بودند. شدت عوارض چشمی و تنفسی با هم مرتبط بود.
نتیجه‌گیری: عوارض مزمن پوستی، بیشترین سهم عوارض دراز مدت جسمی گاز خردل را داشتند و عوارض چشمی و ریوی در مرتبه‌ی بعد قرار داشتند. البته عوارض ریوی شدت و تکرر بیشتری داشتند و با افزایش سن بروز و شدت آنها افزایش داشت. اولیگواسپرمی تأیید نشد. افزایش بدخیمی‌های خونی وجود داشت، اما شواهد قاطع برای اثر مستقیم گاز خردل در ایجاد سرطان‌ها (در بازه‌ی زمانی كمتر از 30 سال پس از تماس) یافت نشد.
گاز خردل، سولفور موستارد، عوارض گاز شیمیایی ، عوارض گاز خردل
عوارض گاز شیمیایی اعصاب
عوامل عصبی، عامل اعصاب یا گاز اعصاب (به انگلیسی: Nerve Agent) به دسته‌ای از عوامل شیمیایی اطلاق می‌شود که با تأثیر بر دستگاه عصبی انسان موجب اختلال در عملکردهای حیاتی بدن و بروز صدمه و مرگ می‌شوند. این عوامل به علت سرعت تأثیر زیاد از خطرناکترین عوامل شیمیایی محسوب می‌شوند. از جمله مشهورترین عوامل عصبی می‌توان از سارین، تابون، سومان و وی ایکس نام برد.
یکی از مؤثرترین داروهای درمانی برای مقابله با مسمومیت عوامل اعصاب آتروپین است. این دارو باید بلافاصله و با دوز ۲ میلی‌گرم داخل وریدی یا به‌ناچار داخل عضلانی آغاز و هر ۱۰ الی ۱۵ دقیقه تکرار گردد. در شرایط جنگی، تعیین مقدار کافی آتروپین بر اساس اثرات آن تخمین زده می‌شود. به عنوان یک قانون ساده، تزریق آتروپین باید تا زمانی ادامه باید که ضربان قلب به بیش از ۹۰ بار در دقیقه برسد. در صورت بروز حمله شیمیایی با عوامل عصبی در میدان نبرد، سربازان از نوعی سرنگ خودکاراستفاده می‌کنند که آتروپین را از روی لباس رزمی به بدن تزریق می‌نماید.
داروی مورد استفاده دیگر برای درمان مسمویت با عوامل عصبی دیازپام است. این دارو برای کاهش نگرانی، آشفتگی، ماهیچه‌لرزه و توقف تشنج به کار می‌رود. میدازولام و فنی توئین انتخاب بعدی هستند. دوز دیازپام، ۵ میلی‌گرم داخل وریدی می‌باشد که می‌تواند هر ۱۵ دقیقه یکبار تکرار گردد تا مقدار مصرف کلی آن به ۱۵ میلی‌گرم برسد. تجویز دیازپام باید به محض اینکه از بیمار رفع آلودگی شد و به محیط پاکیزه انتقال یافت، انجام شود.
پرالیدوکسیم نیز در درمان مسمومیت با حشره‌کش‌های ارگانوفسفره و عوامل عصبی کاربرد دارد، گرچه در مورد مسمویت با گاز سومان این دارو بی‌تأثیر است. در مسمومیت بزرگسالان و نوجوانان بالای چهل کیلوگرم با عوامل عصبی، ۶۰۰ میلی‌گرم از این دارو به صورت عضلانی تزریق می‌گردد. در صورت نیاز ممکن است این میزان ۱۵ دقیقه پس از دوز اول و ۱۵ دقیقه پس از دوز دوم مجدداً تکرار شود. در کودکان و نوجوانان زیر ۱۶ سال با وزن کمتر از چهل کیلوگرم میزان مصرف معمولاً ۱۵ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن می‌باشد.
یک متخصص پوست و مو در گفتگو با سایت پزشک تو با بیان اینکه گازهای شیمیایی که در زمان جنگ تحمیلی علیه ما به کار رفته اند دو دسته بودند، گفت: بعضی ها مثل گازهای اعصاب یا گازهای خون که کشنده هستند و بعضی دیگر مانند گاز خردل، که بیشترین استفاده هم از این نوع بود، بیشتر از آن که کشنده باشند، مهارکننده نیروها هستند. گاز خردل به صورت مایع است که سریع تبخیر می شود. در فاز حاد، علائمی که گاز خردل ایجاد می کند متناسب با غلظت آن و دوری و نزدیکی مصدوم با محل انفجار است. گاز خردل یک سوزاننده یا یک حساسیت ایجاد کننده نیست. گاز خردل وارد پوست می شود و در هسته سلولهای پوست می نشیند، سیستم هسته سلول را تخریب می کند و از کار می اندازد و باعث ایجاد مشکلات بعدی در بیمار می شود.
امیری ادامه داد: آنچه در بحث مصدومان شیمیایی با آن روبرو هستیم عوارض مزمن گاز خردل است، چون از بدن دفع نمی شود و تا آخر عمر با فرد است. گاز خردل روی پوست، چشم و ریه تاثیر می گذارد. الان در شکل مزمن آن، بیشترین درگیری را در ناحیه پوست به علت وسعت آن داریم. همچنین کشور ما در بحث عوارض مزمن گاز خردل یک قربانی است و در هیچ جای دنیا تحقیقات درمانی در مورد آن انجام نداده اند.
وی با بیان اینکه ضایعات اولیه در مصدومیت با گاز خردل، ضایعات تاخیری هستند، افزود: اگر فاصله مصدوم از محل انفجار دور باشد معمولاً به صورت قرمزی خفیف خودش را نشان می دهد و هر چه مدت تماس و غلظت گاز بیشتر باشد، این شدت بیشتر باشد. قرمزی پوست به سوزش، دانه های آبدار ریز و نهایتاً تخریب لایه های سطحی پوست و تشکیل یک لایه سیاه رنگ در محل منجر می شود. اگر بدن فرد دچار عفونت نشود؛ این علائم تا دو هفته بهبود می یابند. ولی مشکل اصلی وقتی اتفاق می افتد که گاز وارد بدن می شود و به طور قابل توجهی در تمامی ارگانهای بدن نفوذ می کند. در این صورت ضایعات ثانویه اتفاق می افتد و مصدومیت وارد فاز مزمن می شود که عوارض آن تا الان که حدود 25 سال از جنگ گذشته است، دیده می شود. در ضایعات ثانویه درصدی از بیماران دچار عفونت می شوند و در درصدی هم به خصوص در نواحی چین ها بافتهای اسکاری (جوش گاها) ایجاد می شود.
مسئول کمیته پوست مرکز تحقیقات آسیبهای شیمیایی با بیان اینکه درمانها عمدتا معطوف به عوارض مزمن مصدومیت شیمیایی در روی پوست است، اظهارکرد: این عوارض و طیف ضایعات در افراد مختلف، متفاوت است. بیشترِ ضایعات پوستی مصدومان شیمیایی در افراد عادی هم وجود دارد ولی در این افراد ضایعات با شدت و شیوع بیشتری وجود دارند. یکی از مشکلات جدی در این مصدومیت، خشکی پوست است که از عوارض آن ایجاد خارش حاد مزمن ناحیه ای و در نتیجه ضخیم شدن پوست است. افزایش حساسیت های پوستی مصدومان شیمیایی خیلی بالاتر از حالت عادی است، اما میزان شیوع سرطانهای پوستی این افراد تفاوت چندانی با افراد عادی ندارد. در کل، 20 تا 25 بیماری پوستی است که در مصدومان شیمیایی خیلی بیشتر دیده می شود.
این متخصص پوست و مو با بیان اینکه در مجموع یک فرد مصدوم شیمیایی می تواند به کمک درمانهای موجود یک زندگی راحت و قابل تحمل داشته باشد، خاطرنشان کرد: شایعترین تظاهر پوستی مزمن مصدومان شیمیایی خشکی پوست و خارش است.
امیری با اشاره به اینکه در گذشته از داروهای کورتونی برای رفع خشکی پوست و خارش استفاده می شد، افزود: در حال حاضر از جایگزین های خوبی مانند فنول که از ترکیبات غیرکورتونی هستند و تاثیر خوبی هم در کاهش خارش پوست دارند، استفاده می شود. همچنین امروزه استفاده از آنتی هیستامین های خوراکی، چون نقش مهمی در کاهش خارش نداشتند و خواب آور بودند، به حداقل رسیده است.
منبع : پزشک تو